Het nieuws over de groeispurt van de Nederlandse wijnbouwsector verdient wat meer verdieping. In mei 2023 gingen er ruim 120.000 wijnstokken de grond in. Dat is 60% meer dan in 2021 en 2022. De nieuwe aanplant beslaat een oppervlakte van bijna 22,5 hectare, verspreid over 8 provincies. Het betekent dat de Nederlandse wijnbouwsector in 2023 met 6% groeit. Wat is het verhaal achter deze groei? En hoe ziet de groei er precies uit?
In deze longread bespreken we de reden van de groei. Wat motiveert wijnboeren om hun bedrijf uit te breiden? Daarnaast kijken we naar de 5 nieuwe en 11 bestaande domeinen die de groei met elkaar realiseren. Wat zijn hun ambities? We zoomen ook in op de druivenstokken die zij hebben aangeplant. Voor welke rassen kozen zij en waarom? We besluiten de longread met een helicopterview op de Nederlandse wijnbouwsector. Waar vinden we de Nederlandse wijnregio’s?
Uitverkocht
De vraag naar Nederlandse wijn is groter dan het aanbod. Misschien gaan de zaken daardoor zelfs te goed. Het zit wijnboeren helemaal niet lekker dat ze pakweg een half jaar na het bottelen alweer neemoeten verkopen aan hun vaste klanten. “Onze wijn is bij wijze van spreken al uitverkocht, voordat het in de fles zit. We willen onze klanten beter bedienen. Bij voorkeur het hele jaar door. Daarom doen we ons best om de productie op te schroeven”, vertelde Matthieu Hulst van de Apostelhoeve in 2021. “In korte tijd realiseren we bijna een verdubbeling van onze productie.” In 2020 kwam er 3 hectare en in 2022 nog eens 5 hectare bij. Dat was makkelijker gezegd dan gedaan. In Nederland is grond schaars en daarom duur.
Grond verwerven
De nieuwe percelen van de Apostelhoeve grenzen aan de bestaande wijngaard. Ze waren voor een deel al eigendom. Het restant kreeg het oudste commerciële wijnbedrijf van Nederland in bezit door grond te ruilen en aan te kopen. Dat bleek verdraaid lastig. “Het ging onder andere om een stuk grond dat was verdeeld over diverse familieleden. De neuzen van de verkopers moesten allemaal dezelfde kant op staan.” Het geluk van de Apostelhoeve is niet voor iedereen weggelegd. Het is een heidens karwei om gronden te verwerven en vergunningen te krijgen, terwijl de duurzaame wijnbouw ecologisch en economisch een veelbelovende sector is.
Wijntoerisme
Niet alleen voor de wijnboer, maar ook voor de omgeving. De meeste wijnboeren werken op een duurzame manier en nemen niet zo gek veel ruimte in beslag. De verkoop van de wijnen loopt in de meeste gevallen als een tierelier. Daarnaast kan de wijnbouw regionaal toerisme een boost geven. Dat heeft de gemeente Steenbergen goed begrepen. Toen Marnix en Sofie Janssens besloten om een wijngaard aan te planten bij hun nieuwe landhuis, verleende de lokale overheid in een mum van tijd de benodigde vergunningen. West-Brabant wil het fietstoerisme stimuleren. Een wijndomein past in die plannen. Dat blijkt in andere regio’s, zoals de Achterhoek en Zuid-Limburg.
Starters
De groei van 2023 is onder andere te danken aan de start van 5 nieuwe wijndomeinen. Van elk domein geven we een korte beschrijving. In het venster dat je uit kunt klappen vind je de details over de aanplant van elk wijndomein.
Wijngoed Drenthe
De initiatiefnemers van dit wijngoed in Ruinerwold bezitten een fors vakantiepark, waar je een groepsaccomodatie, een kampeerplaats of een vakantiewoning kunt boeken. De wijngaard is een nevenactiviteit. Het is Randy en Annet Kroek opgevallen dat wijntoerisme hot is. “We willen onze gasten als extra een echte wijnbeleving bieden.” Dat doen ze onder andere door ze een rondleiding door de wijngaard aan te bieden. Het duo koos ervoor om alleen witte druiven aan te planten. Hun ambitie is om daarvan mousserende wijnen te maken, volgens de méthode traditionnelle. De wijngaard heeft een oppervlakte van 1 hectare.
De nieuwe aanplant van Wijngoed Drenthe
Witte druivenrassen
- Johanniter (600 stokken)
- Muscaris (450 stokken)
- Solaris (450 stokken)
- Souvignier gris (500 stokken)
Wijngaard Op de Haart
Jeroen Wismans runde eerder een wijngaard in Ter Aar, maar stopte in 2019. “De nieuwe eigenaar rooide de wijngaard en begon een camping. Dat was het einde van domein Naescas.“ Jeroen ging op zoek naar een andere locatie om verder te gaan met zijn grote passie. In de Achterhoek vond hij in buurtschap Miste in de gemeente Winterswijk de Hoeve Hildegard. Daar gaat hij biologisch gecertificeerd witte druiven telen om daar in de wijnmakerij zelf wijn van te maken. De aanplant van dit jaar beslaat 1 hectare. Daar komt volgend jaar nog 1 hectare bij.
De nieuwe aanplant van Wijngaard Op de Haart
Witte druivenrassen
- Hibernal (1.000 stokken)
- Calardis blanc (1.000 stokken)
- Souvignier gris (2.000 stokken)
Domein Cartils
In de buurt van Eys maakt Marcel Hendrickx een voorzichtige start met z’n wijnbouwactiviteiten in Nederland. Hij is al 10 jaar een succesvolle wijnboer in Arbois in de Franse Jura. Sinds 2014 maakt hij daar mousserende en versterkte wijnen van de chardonnay, enfarine noir, pinot noir, plousard en savagnin. Dat gaat hij nu ook doen in Limburg. Het is de droom van Marcel om zijn kennis op de plek waar zijn roots liggen toe te passen en uit te breiden. Hij kiest voor druivenrassen die hij ook in de Jura teelt, inclusief het oude ras enfarine noir. De oppervlakte van de wijngaard is 0,6 hectare.
De nieuwe aanplant van Domein Cartils
Witte druivenrassen
- Chardonnay (1.400 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Enfarine noir (900 stokken)
- Pinot noir (650 stokken)
Wijnlandgoed Sterreheim
Gerjan Schijlen heeft geen ervaring in de wijnbouw. Hij zit in de IT, maar heeft van huis uit affiniteit met het boerenleven. “Ik doe het werk voor m’n bedrijven nu in deeltijd vanaf de tractor.” Gerjan gaat niet over een nacht ijs. Hij laat zich bijstaan door gerenommeerde adviseurs uit de Bordeaux en Bourgogne. “Op zoek naar meer rust en structuur in m’n leven wil ik dolgraag weer buiten werken.” De aanplant beslaat ongeveer 5 hectare. Uiteindelijk moet het domein 17 hectare groot worden. “Ik wil de best mogelijke wijn maken, maar zo veel mogelijk werk volledig geautomatiseerd doen.”
De nieuwe aanplant van Wijnlandgoed Sterreheim
Witte druivenrassen
- Chardonnay (25.000 stokken)
- Pinot blanc (4.500 stokken)
- Pinot gris (4.500 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Gamay (3.000 stokken)
- Pinot noir (8.000 stokken)
De Tangh
Dit is een van de nieuwe wijndomeinen in de glooiende omgeving van Rhenen. Onder ‘supervisie’ van Simon Crone, bekend van domein Tussen Rug en Rijn in Elst en de Vereniging van Nederlandse Wijnproducenten (VNWP), werd in 2021 het Rhenens Wijndomein aangelegd. De keuze viel op verrassende druivenrassen, de witte calardis en de blauwe satin noir. Dit voorjaar volgde De Tangh. Daar gingen nu 5 min of meer gangbare druivenrassen de grond in. De aanplant beslaat 0,6 hectare. Er zijn plannen voor uitbreiding in 2024.
De nieuwe aanplant van wijngaard De Tangh
Witte druivenrassen
- Muscaris (300 stokken)
- Souvignier gris (700 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Cabernet cortis (400 stokken)
- Merlot khuros (500 stokken)
- Monarch (500 stokken)
Groot, groter, grootst
Naast de nieuwe domeinen realiseerden 11 bestaande domeinen een kleine of grotere uitbreiding. Dat illustreert dat grote domeinen nog groter worden. Die trend zet de komende jaren door. Domein Hof van Twente groeit door naar 7,5 hectare. Domein Holset in Lemiers nadert met een uitbreiding van 1,5 hectare de 10 hectare. Domein Sint-Catharinadal in Oosterhout en De Wijnmakers in Tubbergen gaan daar met een groei van 2 en 4,8 hectare overheen. Sint Martinus komt met een uitbreiding met 1,5 hectare uit op een totale oppervlakte van 30 hectare en is daarmee het grootste domein van Nederland.
De nieuwe aanplant van grote domeinen
Hof van Twente
Witte druivenrassen
- Johanniter (1.000 stokken)
- Souvignier gris (1.000 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Cabernet cortis (2.000 stokken)
Domein Holset
Witte druivenrassen
- Chardonnay (1.750 stokken)
- Pinot blanc (1.750 stokken)
- Sauvignac (1.500 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Pinot noir (1.800 stokken)
Sint-Catharinadal
Witte druivenrassen
- Auxerrois (2.400 stokken)
- Chardonnay (2.300 stokken)
- Muscat Ottonel (1.000 stokken)
- Pinot blanc (3.000 stokken)
- Pinot gris (4.200 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Pinot noir (1.200 stokken)
De Wijnmakers
Witte druivenrassen
- Auxerrois (700 stokken)
- Johanniter (2.500 stokken)
- Pinot gris (2.300 stokken)
- Sauvignac (3.500 stokken)
- Solaris (2.500 stokken)
- Souvignier gris (5.000 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Cabernet cortis (2.500 stokken)
- Cabernet noir (2.000 stokken)
Sint Martinus
Witte druivenrassen
- Souvignier gris (4.000 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Cabernet cortis (2.000 stokken)
- FR 628-2005r (500 stokken)
Nevenactiviteit
In de schaduw van de ‘grote jongens’ opereren kleinere domeinen. De opbrengst van de wijn is niet hun enige inkomstenbron. De wijnboeren hebben een nevenactiviteit in de omgeving van de wijngaard of een deeltijdbaan. En toch maken zij wijnen voor de verkoop. Wijngaard Buitenpost in Twello groeit met 0,2 hectare naar 0,5 hectare. De pioniers van Wijngoed Fromberg krijgen er vlak voor de deur 1,1 hectare bij. Daarmee komt de totale oppervlakte op 4,1 hectare. Ledenwijngaard Domein Bergen groeit voor het 3e jaar op rij met 0,5 hectare naar 1,5 hectare.
Zeeland
De Reestlandhoeve in Balkbrug komt dankzij een groei van 0,5 hectare uit op een oppervlakte van 3,5 hectare. En dan zijn er nog de Zeeuwse wijngaarden De Boe in Koudekerke en En Passant in Driewegen (ja, die van de bubbels in de Oosterschelde). De Boe komt met een uitbreiding van 0,7 hectare uit op 4,5 hectare. Dit jaar verwacht Bruno Suter op Walcheren de eerste bescheiden oogst. André Vink, die het werk in de wijngaard ook combineert met een recreatiebedrijf, noteert een groei van 0,5 hectare. Daarmee komt de totale oppervlakte van En Passant op 1 hectare.
De nieuwe aanplant van kleinere domeinen
Wijngaard Buitenpost
Witte druivenrassen
- Johanniter (75 stokken)
- Solaris (75 stokken)
- Souvignier gris (350 stokken)
Wijngoed Fromberg
Blauwe druivenrassen
- Cabernet cortis (1.150 stokken)
- Pinotin (580 stokken)
Domein Bergen
Witte druivenrassen
- Calardis blanc (200 stokken)
- Sauvitage (200 stokken)
- Souvignier gris (200 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Cabernet cortis (200 stokken)
- Monarch (200 stokken)
- Satin noir (200 stokken)
De Reestlandhoeve
Witte druivenrassen
- Souvignier gris (1.000 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Cabernet noir (100 stokken)
- Regent (1.000 stokken)
De Boe
Witte druivenrassen
- Souvignier gris (1.700 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Pinot meunier (250 stokken)
- Trousseau (2.100 stokken)
En Passant
Witte druivenrassen
- Souvignier gris (1.850 stokken)
Nieuwe druivenrassen
De voorliefde van Stan Beurskens van Sint Martinus voor nieuwe druivenrassen is bekend. Hij experimenteert wat af in de kleine wijngaard voor het proeflokaal. Onder de rassen die hij dit voorjaar heeft aangeplant zit ook de FR 628-2005r. Dit blauwe druivenras heeft zelfs nog geen naam. De verwachtingen zijn hooggespannen. “Het is niet de eerste keer dat wij een nieuw druivenras aanplanten”, licht gastvrouw Kelly Bloemen toe. “Als het een succes wordt, mogen wij zeer waarschijnlijk de naamgever van het ras zijn.”
Opmerkelijk veel klassiekers
Ondanks de keuzes van Sint Martinus valt op dat 2023 het jaar is van de klassieke druivenrassen. Er zijn 72.700 stokken van klassieke rassen de Nederlandse bodem ingegaan. Dat is opmerkelijk meer dan het aantal van 47.490 stokken van nieuwe rassen. De beroemde chardonnay is nu zelfs in Nederland met afstand de populairste druif. Hij klopt de nieuwe souvignier gris met een straatlengte voorsprong. Daarvan gingen 18.300 stokken de grond in. Is dat een inhaalslag? In 2022 bestelden Nederlandse wijnboeren soms tevergeefs souvignier gris, omdat hun Franse collega’s ze voor hun neus wegkaapten. De populairste blauwe druif is met 11.650 stokken ook een klassieker, de pinot noir. In zijn kielzog zit de nieuwe cabernet cortis met 8.260 stuks.
Nieuwe generatie
De discussie tussen uitgesproken voorstanders van de teelt van klassieke rassen of nieuwe rassen liep in het verleden soms hoog op. Het lijkt erop dat de nieuwe generatie wijnboeren daar geen boodschap aan heeft. Steeds meer bedrijven met jonge wijnboeren en/of wijnmakers waarderen een combinatie van klassiek en modern. Dat geldt bijvoorbeeld voor Domein Holset in Lemiers (Limburg), De Wijnmakers in Tubbergen (Overijssel) en De Boe in Koudekerke (Zeeland). Soms gaan de klassiekers en nieuwelingen zelfs gezellig samen de fles in, zonder dat de kurk spontaan van de fles knalt.
De optelsom van de nieuwe aanplant in heel Nederland
Wit en blauw
- Totale aanplant van witte druivenrassen is 88.450 stokken (73,5%)
- Totale aanplant van blauwe druivenrassen is 31.740 stokken (26,5%)
Klassiek en nieuw
- Totale aanplant van klassieke druivenrassen is 72.700 stokken (60%)
- Totale aanplant van nieuwe druivenrassen is 47.490 stokken (40%)
Populairste druivenrassen
Witte druivenrassen
- Chardonnay (30.450 stokken)
- Souvignier gris (18.300 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Pinot noir (11.650)
- Cabernet cortis (8.260 stokken)
Duurzamer
Door de bank genomen is de teelt van de meer resistente nieuwe rassen duurzamer dan die van klassieke rassen. Er zijn minder gewasbeschermingsmiddelen nodig. Daar ligt een uitdaging voor de Nederlandse wijnbouwsector. Een positief signaal is dat Adam Dijkstra van de biologische wijnhoeve De Colonjes in Groesbeek in 2022 ook voor een uitbreiding met klassieke rassen koos. Hij verwacht dat de ontwikkeling van duurzame gewasbeschermingsmiddelen een enorme vlucht neemt. Zoals elk jaar plantten de wijnboeren meer witte (88.450) dan blauwe druiven (31.740). Witte druiven rijpen in een relatief koel klimaat nu eenmaal beter dan blauwe.
De groei van de Nederlandse wijnbouwsector per provincie
Provincies
Drenthe (1 hectare)
Gelderland (1,2 hectare)
Limburg (9,7 hectare)
Noord-Brabant (2,0 hectare)
Noord-Holland (0,5 hectare)
Overijssel (6,3 hectare)
Utrecht (0,5 hectare)
Zeeland (1,2 hectare)
Opmars van Twente
De belangrijkste wijnregio’s in Nederland zijn Zuid-Limburg en de Achterhoek. Dat blijft zo. In 2023 groeit de sector in Limburg nog steeds het snelst, maar evenals in de afgelopen jaren is de groei in Twente opmerkelijk. Met De Wijnmakers in Tubbergen en Hof van Twente in Bentelo zitten er in de regio nu 2 grote bedrijven, die hun kleinere buren volop ondersteunen met advies en het werk in de kelder. Het vestigingsklimaat in het oosten van Overijssel lijkt goed, vooral ook vanwege de hoge temperaturen en het grote aantal zonuren. Net als in de Achterhoek en Zuid-Limburg.
-
20 augustus 2023Waarom een halve Fransman kiest voor wijnbouw op Walcheren -
18 juli 2023Het verhaal achter de overname van RAAR door Domein Holset -
26 september 2022Natte druivenoogst na droomseizoen kan de pret (nog) niet drukken -
10 augustus 2022Waarom het met wijnjaar 2022 nog alle kanten op kan… -
14 mei 2022Wat doet de aanhoudende droogte met onze druiven en wijnbouw?