Het mysterie van de knoppen en de prognose van de oogst

Overal in Nederland komen de wijnstokken uit de startblokken. De ranken lopen uit. Dat is te danken aan de hogere temperatuur. De wijnrank is temperatuursensitief. Dat wil zeggen dat de knoppen uitlopen door een bepaalde minimumtemperatuur. Niet de duur en de kracht van het zonlicht is daarvoor bepalend, zoals bij andere planten. Hoe warmer het voorjaar is, hoe eerder de knoppen van de wijnrank uitlopen. Vorig jaar was het vanaf februari al erg zacht. Daardoor liepen de ranken vroeger uit dan normaal. Nu is het iets koeler geweest en zitten we rond het gemiddelde.

Bruno Suter

Als de ranken uitlopen, begint het seizoen voor de wijnboer echt. Er is werk aan de winkel. Op de stam komen ook knoppen tevoorschijn, maar daar wil ik ze niet hebben. Daarom ‘poetsen’ we die weg. De knoppen moeten hoofdzakelijk op de legger zitten. Dat is de horizontaal afgelegde stengel van vorig jaar. In het najaar bedacht ik al hoeveel knoppen ik daar dit jaar op wil hebben. Dat is het oogstpotentieel. Maar soms zitten er te veel knoppen op de nodes, de plek waar ze naar buiten komen.

Daar moet ik dus ook iets aan doen. Het moet niet te druk worden op de legger. Dat zorgt voor te veel schaduw en maakt de loofwand minder luchtig. En op die 2^e knop zitten vaak ook weer trossen. Dan heb ik meer trossen dan ik in het najaar bedacht. Daarom ontdubbel ik die knoppen. Ik wil sowieso niet te veel knoppen op de legger. Dat gaat ten koste van de kwaliteit. We dunnen de stokken stevig uit. Dat is een flinke klus. Het is allemaal handwerk.

Er is iets wonderlijks aan de hand met die knoppen. Ze hebben iets weg van kleine vlindercocons. In een cocon wordt een rups na een lange tijd een vlinder. Maar als de vlinder uit de cocon breekt, kan hij nog niet vliegen. De sappen in het achterlijf pompt hij naar de overige lichaamsdelen, vooral de vleugels. Pas daarna is de vlinder klaar om te vertrekken. Een dwarsdoorsnede van een knop aan de wijnrank laat onder de microscoop iets vergelijkbaars zien.

In mini-formaat zie je daar al de stengel, de bladeren en zelfs de druiventrossen. Bij het uitlopen van de knoppen pompt de wijnrank de sappen de knop in. Daardoor zwelt alles op. Het enige verschil met de vlinder is dat de knop niet wegvliegt. De wijnwereld ontdekte al snel dat de druiventrosjes in die knoppen niet elk jaar in dezelfde aantallen en gedaante terugkomen. De weersinvloeden in het seizoen waarin de knoppen zich vormden, hebben grote invloed op de knopvruchtbaarheid een jaar later.

Bij die weersinvloeden moet je denken aan zonlicht, temperatuur, regen, waterstress, stikstof en voedingsreserves. En dan nu de praktijk. Wat betekent dat voor de knoppen van 2025? Vorig jaar was het weer iets uitdagender dan normaal. Dat zie je terug in de algemeen lage opbrengsten, al verschilde dat nogal per druivenras. Een deel van de knoppen vroor kapot of leed onder de hagel. Het slechte weer in juni zorgde voor misbloei. En weer een andere deel werd opgepeuzeld door welig tierende schimmels.

Doordat enkele druivenrassen daardoor geen vrucht droegen, konden ze wel meer energie steken in de knoppen voor dit jaar. Maar dat is niet het hele verhaal. Het weer was toen niet ideaal. Ik zie nu dat de wijnranken die vorig jaar door misbloei geen vrucht droegen nu relatief veel trossen hebben. Minstens 2. Daar bovenop zijn die trossen  ook relatief groot, met 1 à 2 vertakkingen met veel losse besjes. De wijnranken waar we vorig jaar wel van konden oogsten, lijken kleinere trossen met minder besjes te hebben.

Dit fenomeen intrigeert enkele consultants en wetenschappers. Het lijkt erop dat het te modelleren is. De eerste resultaten van experimenten zorgen voor hooggespannen verwachtingen. Waarom? Tijdens de wintersnoei bepaal je als wijnboer het aantal knoppen dat je laat zitten en daarmee de opbrengst voor het volgende seizoen. Stel je voor dat het jaar ervoor niet zo mooi was. Dan zou je meer knoppen, met daarin dus kleinere druiventrosjes, kunnen laten zitten.

Disclaimer: dat is voorlopig nog even toekomstmuziek. En voor de goede orde, ik heb het nu niet over de omvang van de oogst van 2025. Elke wijnboer kan je vertellen dat er nu nog van alles kan gebeuren. Deze inzichten verklaren op z’n best een nog onbepaald (maar zo op het eerste gezicht groot) deel van de variantie in opbrengst en geeft indicaties voor de bandbreedte van de oogst. De uitwerking is een volgende stap in de richting van precisiewijnbouw, zou ik zeggen.

Auteur

Bruno Suter

Bruno is wijnboer bij Wijndomein De Boe op het schiereiland Walcheren in Zeeland. De eerste wijnranken op het domein zijn geplant in 2021, de eerste druiven geoogst in 2023.

Bruno is landbouwingenieur. Hij studeerde aan de landbouwuniversiteiten van Wageningen en Bordeaux. Aan de Franse universiteit deed hij wetenschappelijk onderzoek naar de invloed van het klimaat op het waterpotentieel in de wijnstok. Later deed hij praktijkervaring op bij wijndomeinen in Duitsland, Engeland en Frankrijk. Nu runt hij in Zeeland een wijndomein van meer dan 6 hectare.

Bruno schrijft columns over de belevenissen en ontdekkingen van de nieuwe generatie wijnboeren.

Onze columnisten zijn geen spreekbuis van dit online domein van de Nederlandse wijn en geven hun eigen mening. Zij delen persoonlijke verhalen over het maken, schenken en verkopen van wijn van eigen bodem.