Het landbouwakkoord laat op zich wachten. De onderhandelaars komen er niet uit. Er zijn zelfs boeren die er een eind aan willen maken: “Stop met deze soap.” Er was een pauze ingelast. Wat levert dat bezinningsmoment op? Ik hoop dat er straks in het landbouwakkoord ook iets staat over wijnbouw in Nederland. Dat lijkt me van belang, want wijnbouw is een duurzame agrarische activiteit met goede perspectieven. Gek genoeg hoor ik daar niemand over. Dat is onbegrijpelijk.
De wijnbouw in Nederland heeft een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt. Na het pionierswerk in het diepe zuiden van het land zijn er nu wijngaarden in alle provincies. Gelderland en Limburg spannen de kroon. Overijssel maakt met de regio Twente een flinke opmars door. In de 20e eeuw was klimaatverandering niet de belangrijkste reden voor de ontwikkeling van de Nederlandse wijnbouw. Dat was de ontwikkeling van nieuwe druivenrassen, die goed rijpen in een koel en vochtig klimaat. Inmiddels speelt de klimaatverandering wel een rol. De temperatuur stijgt en het aantal zonuren neemt toe. Het huidige klimaat in Nederland is te vergelijken met dat van pakweg 25 jaar geleden in bekende wijnregio’s als de Bourgogne en de Elzas. De omstandigheden in Nederland verbeteren, hoewel de kans op late nachtvorst en extreme weersomstandigheden een risico blijven.
Cool climate wijnen
Het gevolg van klimaatverandering is dat niet alleen wijnboeren in Zuid-Limburg klassieke druivenrassen als chardonnay en pinot noir aanplanten, maar ook wijnboeren boven de grote rivieren. Zij telen deze klassiekers meestal naast nieuwe rassen, zoals souvignier gris en cabernet cortis. De perspectieven in Nederland zijn goed. Gek genoeg is dat anders in de Champagne. Daar hebben de wijnboeren vanwege oplopende temperaturen steeds meer moeite om mousserende wijnen met dat typische en noodzakelijke frisse zuurtje te maken. Zij zeggen tegen Nederlandse wijnboeren: “Jullie maken nu de wijnen die wij twintig jaar geleden maakten. Dat lukt ons niet meer.” De klimatologische omstandigheden voor het maken van mousserende wijnen lijken in Nederland beter dan in de Champagne. En ook voor het maken van stille cool climate wijnen zijn de omstandigheden goed. Vanwege hun frisheid zijn deze wijnen op dit moment populairder bij de consument dan de soms logge en zware wijnen uit klassieke wijnlanden.
Zakelijk perspectief
Nederland zal nooit een groot wijnland worden. Daarvoor is de grond in ons land te schaars en te duur. Maar in het landbouwakkoord moet de optie om over te stappen op wijnbouw wel meegenomen worden. Wijnbouw is de enige teelt die garen spint bij klimaatverandering. De druiventeelt is mede door gebruik van nieuwe druivenrassen duurzamer dan andere agrarische activiteiten. De stikstofuitstoot is verwaarloosbaar. En het ruimtebeslag is heel beperkt. Het zakelijke perspectief voor wijnboeren is goed, want de vraag naar Nederlandse wijn is aanzienlijk groter dan het aanbod. Wijnboeren hebben nog maar net de jaargang 2022 gebotteld en maken zich nu al zorgen over hun slinkende voorraden. Ze willen graag al hun relaties leveren, maar ondanks de recordopbrengst in 2022 gaat dat waarschijnlijk niet lukken. Dat is de reden dat Nederlandse wijnboeren investeren in uitbreiding van zowel de wijngaarden als de wijnmakerij en wijnkelder. Daar zijn tonnen en soms zelfs miljoenen mee gemoeid. Daaruit blijkt het vertrouwen in de toekomst.
Geen aandacht
Hoewel bijna alle lichten op groen staan, is er op bestuurlijk niveau nauwelijks aandacht voor wijnbouw in Nederland. Blijkbaar wordt de sector niet serieus genomen, omdat hij nog maar heel klein is. Er zijn pakweg 200 wijnboeren in Nederland en de oppervlakte van hun grond is ongeveer 400 hectare. Een wijngaard van 3 tot 5 hectare levert voldoende inkomsten op. Een aantal wijnboeren genereert ook inkomsten uit proeverijen, rondleidingen en verblijfstoerisme. De wijnboeren delen hun kennis en ervaring, maar de kennis van wijnbouw bij belangenorganisaties als LTO en bij een kennisinstituut Wageningen University & Research is niet groot. Evenals bij het ministerie van LNV is daar onvoldoende aandacht voor wijnbouw in Nederland. Daar moet verandering in komen om de kansen die er zijn te benutten. De Belgische overheid toont meer betrokkenheid bij de wijnbouw. Daar is de groei dan ook groter.
Financiële drempel
Wat is er nodig om een transitie van boeren naar wijnbouw te bevorderen? Het begint met de bewustwording dat er kansen liggen. In de eerste plaats bij boeren en hun belangenorganisaties zelf, maar ook en misschien wel vooral bij het ministerie en de provinciebesturen. Zij kunnen de randvoorwaarden scheppen om wijnbouw een impuls te geven. Ik veronderstel dat de Vereniging Nederlandse Wijnproducenten (VNWP) daarin een belangrijke rol kan spelen. En, eerlijk is eerlijk, er is een financiële drempel om de overstap naar wijnbouw te wagen. Een wijngaard levert de eerste drie jaar geen inkomsten op. Dan moet er geïnvesteerd worden, maar kan er nog niet geoogst worden. Daar kan de overheid een rol in spelen. Boeren kunnen een aanzienlijk deel van hun grond afstoten bij een transitie naar wijnbouw. Zij stappen over op een duurzamere teelt met goede perspectieven. Daar wordt iedereen beter van, maar als we stil blijven zitten gebeurt er niets.
De Volkskrant publiceerde deze opinie op vrijdag 9 juni 2023